اسلام گرایی بعد از غرب گرایی و ملی گرایی
در میان امت اسلامی جریانهای فکری مختلف و متعددی شکل گرفته و بر جامعه اسلامی تاثیر گذاشته است اما با توجه به تحولات تاریخی صد ساله اخیر متوجه سه جریان اساسی می شویم که هر کدام در برهه ای تفکر غالب شده و توجه زیادی را به خود جلب کرده است
غرب گرایی و غربزدگی :در مقطعی از زمان روشنفکران زیادی از جوامع اسلامی تحت تاثیر غرب قرار گرفته و تصور کردند که باید برای پیشرفت همان راهی را رفت که غربیان رفته اند به همین خاطر تفکر اسلام جدای از سیاست مطرح شد که البته برایش پشتوانه از سنت هم دست و پا کردند تا برای مردم مورد قبول باشد
در ایران می توان ملکم خان را نظریه پرداز و بارزترین چهره غرب زدگی دانست. آخوندزاده و تقی زاده نیز از غرب زده های این دوره محسوب می شوند
در مصر، دوره غرب زدگی از زمان خدیو محمد سعید (???? هـ. ق /???? م) به تدریج آغاز شد و در زمان خدیو اسماعیل گسترش یافت.
در سوریه و لبنان نیز جریان غرب زدگی به سرعت پیش رفت. در این کشورها، مسیحیان نیز حضور داشتند و نفوذ غرب و غربیان را به سود خود می دانستند. تا آن جا که سرانجام، بیگانگان و مسیحیان بر اقتصاد و فرهنگ منطقه مسلط شدند.??
در شبه قاره هند، دوره غرب زدگی از سِرسید احمدخان آغاز شد و پس از وی، گروهی از اندیشمندان مسلمان، که به «عذرخواهان اسلام» معروفند و سید امیرعلی سردمدار آن ها بود، نمایانگر تفکر غربی مسلمانان هند در این دوره اند. از برداشت ها و اظهاراتشان برمی آید که در برابر غرب، دچار عقده خود کم بینی بودند، آن سان که گویی از غربی ها حق حیات را برای اسلام گدایی می کردند. عبدالله یوسف علی و نیز میرزا غلام احمد از جمله ایشان بودند.این دوره در هند تا ظهور اقبال ادامه یافت.
اما نسخه ای که برای غرب مناسب بود برای جوامع اسلامی نتیجه عکس داد و جدا کردن دین از سیاست منجر به تسلط حاکمان نالایق بر جوامع اسلامی و بدتر شدن وضع مردم مسلمان شد
البته این نکته هم باید مورد توجه قرار گیرد که برخی به جای استفاده کردن از محسنات فرهنگ غربی مثل تلاش و نظم به ظواهر آن توجه کردند و تصور کردند که با ظاهری غربی می توان پیشرفت کرد
بعد از شکست رویکرد غربگرایی روشنفکران به فکر جایگزینی برای آن افتادند که ملی گرایی بود قوت یافتن ملی گراها در ایران و مبارزات ملی گرایانه فلسطینیان نمود بارز این تفکر بود که هنوز هم رگه هایی از آن در جوامع وجود دارد
امااین شیوه هم نتیجه ای نداشت چرا که افتخار کردن به گذشته ای که طلایی بوده زمان حال را طلایی نمی کند و ملتی که از کاروان تمدن عقب افتاده اند نمی توانند از ملی گرایی مکتبی بسازند که آنها را به سوی پیشرفت رهنمون باشد
گرایش سوم اسلامگرایی یا به تعبیری بنیادگرایی اسلامی است این جریان با تلاشهای سید جمال و علامه اقبال و شخصیتهای مردمی و خودباور آغاز شد
انقلاب اسلامی ایران و رشد حرکت اخوان المسلمین و حرکت جهادی افغانستان در میان اهل سنت نمود بارزی از اسلام گرایی است هر چند رشد اسلام گرایی (بجز در ایران) در مقابل سوسیالیسم، مطلوب غرب و لیبرالیسم بوده و در مقطعی از آن حمایت کردند اما اکنون تنها برای خشن جلوه دادن چهره اسلام از آن استفاده می کنند و ترجیح می دهند که این اسلامگرایی در میان مسلمانان وجود نداشته باشد.
شاخصه اسلامگرایی در جوامع اسلامی توجه به دین به عنوان برنامه ای که هم به دنیا مربوط است هم به آخرت و به تبع آن هم می تواند دینی سیاسی باشد و برای حکومت هم برنامه داشته باشد
دراین اسلام گرایی حاکمانی که به قوانین اسلام توجهی نمی کنند یا قوانین غیر اسلامی را در جامعه حاکم کرده اند مشروعیت ندارند و باید حاکم با انتخاب مردمی و با معیارهای اسلامی بر جامعه حاکم شود
ترور انور سادات توسط خالد اسلامبولی نشانه بارز این تفکر در مصر است که با شدت توسط حاکمیت مصر سرکوب می شود
حماس گروهی که تحت تاثیر اسلامگرایی است برای مبارزه با حاکمیت حاکمان دستنشانده به مبارزه با اسرائیل پرداخت و در این راه از حمایت های مردم و حکومتهای آزاد هم دلگرم بود اما برخی کشورها مثل عربستان و مصر که رشد این تفکر اسلامگرایی را برای حکومت خود خطرناک می دیدند نه تنها حاضر به حمایت از این گروه نشدند بلکه صلاح خود را در نابودی این جریان دیدند
اما مسلما شدت و قدرت و گسترش حرکت اسلام گرایی و بازگشت به اسلام در جوامع اسلامی خصوصا با قدرت یافتن ایران و پیروزی حزب الله و حماس رشد فزاینده داشته و آینده ای روشن را پیش روی اسلام گرایان قرار داده است.
